Miền Tây vốn là vùng đất được thiên nhiên ban tặng cho những đặc ân mà không phải nơi nào cũng có được. Ở đây, quanh năm luôn mưa thuận gió hòa, đồng lúa phì nhiêu, đất đai màu mỡ, sản vật phong phú. Có lẽ vì thế mà nền văn hóa ẩm thực của nơi đây rất đa dạng, cả về số lượng và cách thức chế biến. Sau đây là những đặc sản miền Tây nhất định phải thử hoặc mua về làm quà.
- Tham khảo các tour du lịch miền Tây.
Mục lục bài viết
ToggleCác món ăn đặc sản miền Tây
1. Canh kiểm – món đặc sản miền Tây thích hợp để ăn chay
Nếu có dịp được dùng cơm chay trong các gia đình hoặc nhà chùa ở miền Tây, bạn sẽ có cơ hội được thưởng thức canh kiểm – một món ăn có thể dùng trong các bữa chay. Thoạt nhìn, canh kiểm giống như một món chè Nam Bộ. Tuy nhiên, khác với chè, canh kiểm không chỉ có vị ngọt mà là sự trộn lẫn của cả 3 vị mặn – ngọt – béo. Nguyên liệu chính để nấu canh kiểm là bí đỏ, chuối, đậu hủ, đậu đũa, khoai lang, đậu phộng và một nguyên liệu không thể thiếu đó là nước cốt dừa. Xuất phát từ các sản vật cúng dường của phật tử đến chùa, các sư trong chùa đã nghiên cứu, tìm cách chế biến sao cho sử dụng được hết các nguyên liệu này. Canh kiểm ra đời từ đó.

Dần dần, trải qua thời gian dài, món canh kiểm trở thành một món ăn chay quen thuộc không chỉ trong các chùa mà còn trong các gia đình Nam Bộ. Món ăn khá kén người ăn vì đủ hết các vị mặn – ngọt – béo. Tuy nhiên nếu ăn được, bạn sẽ khó có thể quên hương vị đặc trưng của món ăn đặc sản miền Tây này.
2. Gỏi sầu đâu – đặc sản miền Tây ngon số dzách
Vào độ tháng 10 Âm lịch, những cây sầu đâu ở miệt An Giang lại vào mùa ra hoa, thay lá. Cây sầu đâu được biết đến với một tên gọi khác nữa là cây xoan, với là xanh hoa trắng, nổi tiếng chữa được nhiều loại bệnh. Theo người sành ăn, lá sầu đâu của vùng An Giang có hương vị đắng ngọt đậm đà hơn lá sầu đâu hơn hẳn các vùng khác.

Là sầu đâu non được lựa rửa sạch, chần sơ qua nước sôi. Nhiều người cho rằng chần qua nước cơm sôi giúp là sầu đâu có vị thơm ngon hơn. Sau đó là sầu đâu sẽ được trộn với thịt ba rọi luộc, tôm luộc bóc vỏ, khô cá lóc hoặc cá sặc nướng. Món gỏi đầy đủ các vị chua, ngọt, mặn, đắng, cay hòa quyện vào nhau. Lá sầu đâu mới ăn nghe vị đắng nhưng khi nuốt vào sẽ thấy hậu ngọt. Món này dùng với bánh đa hoặc cơm nóng đều rất ngon.
3. Các món đặc sản miền Tây làm từ lá cách
Là một loại cây dại mọc ven bờ kênh, lá cách có một hương vị đặc trưng, mùi thơm hăng hăng có phần đăng đắng nhưng lại rất thanh. Lá cách kết hợp với các loại nguyên liệu khác nhau tạo nên một nét ẩm thực rất riêng khi đến miền Tây. Cây cách rất dễ trồng, chỉ cần chặt một nhánh lá cách sau đó cắm xuống phần đất mềm dọc bờ kênh là cây cách có thể bén rễ và sống được.

Người dân dùng phần đọt non của cây cách được người dân chế biến thành nhiều món ăn rất lạ và ngon miệng. Ếch xào lá cách, lươn um lá cách, canh gà nấu lá cách, rắn xào lá cách là những món ăn “độc” của miền Tây, đặc biệt ngon khi thưởng thức vào mùa mưa khi tiết trời se lạnh. Các món ăn này tuy có nguyên liệu khác nhau, hương vị cũng khác, tuy nhiên cách chế biến gần giống nhau. Gia vị đi kèm không thể thiếu của lá cách là sả ớt băm nhuyễn. Nấm mối xào lá cách cũng là một món ăn rất hấp dẫn mỗi độ đầu mùa mưa mà cả người ăn chay cũng có thể thưởng thức. Đặc biệt, lá cách cũng có thể dùng như một loại rau, thường được bà con miền Tây ăn kèm với bánh xèo, chấm với nồi cá đồng kho tiêu. Hương vị rất đỗi dân dã, bình dị nhưng món đặc sản miền Tây mỗi khi thưởng thức sẽ là một nỗi nhớ da diết đối với ai đó xa quê mỗi độ mưa về.
4. Đầu mùa mưa về miền Tây ăn đặc sản nấm mối
Mỗi dịp đầu mùa mưa về, thiên nhiên lại ban tặng cho miền Tây một sản vật nữa đó là nấm mối. Trên thực tế, những vùng khác như miền Đông Nam Bộ hay Tây Nguyên cũng có nấm mối, nhưng người sành ăn vẫn cho rằng nấm mối miền Tây ngọt hơn, đậm đà hơn, đặc biệt là nấm mối Bến Tre. Nấm mối không trồng được mà chỉ có thể tìm thấy trong tự nhiên, tại những nơi có nhiều loài mối sinh sống. khi những cơn mưa đầu mùa trút xuống, nơi này bắt đầu mọc lên những chồi nấm li ti. Chu kì của nấm mối rất ngắn. Nấm thường nhú vào lúc 2-3 giờ sáng, và được thu hoạch vào đầu ngày khi mặt trời chưa ló dạng. Nếu không kịp thu hoạch, đến trưa nấm sẽ nở tàn, chất lượng nấm giảm và các con mối sẽ bò lên ăn lại thân nấm. Đặc biệt, theo kinh nghiệm dân gian, chỉ được thu hoạch nấm mối bằng tay, tuyệt đối không được dùng dao cạy nấm. Vì làm như vậy nấm sẽ “đi” mất, gò nấm ấy sẽ không mọc lại vào năm sau.

Nấm mối được chế biến thành nhiều món khác nhau như cháo nấm mối, nấm mối nấu măng, nấm mối xào lá cách…Những đầu bếp giàu kinh nghiệm miệt vườn khuyên rằng, với sản vật trời ban này, bạn giảm càng ít gia vị thì càng ngon Nếu có gia vị, thì chỉ cần ít muối, ít ớt hiểm hoặc là đủ. Điều này sẽ giúp cho món ăn giữ nguyên được hương vị ngọt ngào chân nguyên của nấm. Ngoài tác dụng là một loại nấm ngon và hiếm, món đặc sản miền Tây nấm mối này còn có nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe. Theo y học cổ truyền, nấm mối có vị ngọt, tính mát có giá trị dinh dưỡng cao, đồng thời còn có tác dụng ngừa sỏi thận, giúp thanh nhiệt, nhuận tràng, giảm cholesterol, hạ huyết áp…
5. Củ hủ dừa – đệ nhất đặc sản miền Tây
Là một bộ phận của cây dừa mà đôi khi được thưởng thức lần đầu, có người vẫn không biết nó nằm ở vị trí nào trên cây dừa. Củ hũ dừa là phần non nhất của cây dừa, nằm ở phần đỉnh của cây dừa, gần đầu những tàu lá. Nên khi muốn lấy củ hũ dừa, người dân bắt buộc phải đốn hạ cả một cây dừa. Chặt bỏ những lớp xơ xù xì và cả phần bẹ dừa, khi tách bỏ các lớp bẹ dừa non phía trong sẽ lộ ra một lớp trắng nõn, ngon và ngọt bên trong, đó chính là củ hũ dừa. Bạn cũng có thể ăn ngay phần lõi non này để cảm nhận được vị ngọt thanh mát một cách tự nhiên nhất của củ hũ dừa.
Người miền Tây thường chế biến củ hủ dừa thành nhiều món ăn khác nhau như: kho, xào, muối dưa. Tuy nhiên, ngon nhất và giữ được độ ngọt tự nhiên nhất vẫn là món gỏi củ hũ dừa tôm thịt. Củ hủ dừa được thái lát mỏng và trộn cùng với hành tây, cà rốt, một ít ớt sừng. Nguyên liệu này sau đó được cho vào ngăn mát tủ lạnh hoặc ướp đá với mục đích là để giữ độ giòn. Tiếp đó, dùng tôm sú hấp chín cắt đôi theo chiều dọc cùng thịt ba rọi luộc chín và cắt miếng vừa ăn. Các nguyên liệu trên được trộn cùng nhau, rồi rưới nước trộn gỏi pha chua ngọt với tỏi ớt xắt nhỏ, đảo nhẹ cho thấm. Dọn gỏi củ hũ dừa ra đĩa, rắc thêm một ít rau răm cắt nhỏ và đậu phộng rang giã dập lên trên. Gỏi ăn kèm bánh phồng tôm chiên giòn cho thêm phần hương vị.
Có dịp đi du lịch đến Đồng bằng sông Cửu Long, ngoài việc tham quan những miệt vườn, sông nước; thì việc thưởng thức các đặc sản miền Tây, du khách sẽ thấy thêm phần yêu mến vùng đất cây lành trái ngọt này.
Đặc sản miền Tây nổi tiếng nên mua về làm quà khi đến đây du lịch
Có rất nhiều đặc sản nổi tiếng ở miền Tây mà mỗi khi đi du lịch đến đây du khách đều muốn thưởng thức và mang về làm quà (có thể kể cả ngày). Tuy nhiên, tùy thuộc vào điều kiện bảo quản, hạn sử dụng, trọng lượng của các đặc sản; loại phương tiện vận chuyển…,nên không phải đặc sản nào cũng cũng có thể mua về làm quà được.
Sau đây là gợi ý một số đặc sản nổi tiếng miền Tây thích hợp cho việc mua về làm quà:
1. Đặc sản miền Tây kẹo dừa Bến Tre
Được mệnh danh là “xứ dừa” thì chắc chắn đặc sản nổi tiếng nhất của Bến Tre sẽ là các sản phẩm từ dừa, mà được biết nhiều hơn cả là Kẹo Dừa.

Sản phẩm này xưa được người dân chế biến ra để ăn chơi trong nhà những lúc nhàn rỗi, hay đám giỗ tết nhứt và cũng là món quà để biếu bà con phương xa. Với nguyên liệu ban đầu khá đơn giản gồm mạch nha được lên men từ gạo nếp trộn với nước cốt dừa, về sau để đa dạng hơn có thêm các nguyên liệu như đậu phộng, chuối…Khâu quan trọng để tạo nên chất lượng là công đoạn chế biến thành phẩm. Phải rất khéo léo để làm sao mùi béo ngậy của nước cốt dừa và vị ngọt thanh của mạch nha hòa quyện vào nhau ở một mức độ dẻo như ý, sau đó ép vào khuôn dài và cắt thành viên kẹo dừa nhỏ và cuối cùng là gói với một lớp bánh tráng mỏng để cho ra đời các viên kẹo dừa vừa ngon miệng vừa đẹp mắt. Nếu có điều kiện thì đến các cơ sở sản xuất để mua tận gốc Kẹo dừa Bến Tre, không thì dọc các con đường dẫn xuống miền Tây được bày bán rất nhiều sản phẩm này. Ngày nay, Kẹo dừa Bến Tre còn được xuất khẩu ra nhiều nước trên thế giới.
2. Đặc sản miền Tây nem Lai Vung
Ở nước ta, dọc từ Bắc vào Nam có rất nhiều loại nem nhưng khi đến miền Tây mà đặc biệt là Đồng Tháp thì nhất định phải ăn và mua Nem Lai Vung về làm quà.

Nem Lai Vung ngày xưa được làm từ thịt heo giã nhuyễn (ngày nay xây bằng cối) trộn với bì được làm từ da heo cắt sợi heo với tỷ lệ 8 + 2, các hương vị được trộn cùng là ớt, tiêu, tỏi. Nguyên liệu tổng hợp này sẽ được kèm thêm miếng lá dông hay chùm ruột rồi gói lại với lá chuối loại bánh lẻ, bên ngoài thì cột dây chuối (giờ là dây nylong), để khoảng 3 – 4 ngày nem lên men có vị chua chua pha lẫn ngòn ngọt, ngã màu đỏ hồng tươi. Ban đầu, nem Lai Vung được làm để dùng trong gia đình, đám chạp. Có nhiều tài liệu cho rằng loại đặc sản này ra đời từ trước năm 1975. Ngày nay, dọc các tuyến đường về Đồng Tháp, nhất là đi ngang qua địa phận huyện Lai Vung du khách sẽ bắt gặp rất nhiều hàng quán treo các chùm ném lủng lẳng và nhiều bảng hiệu của các nhãn hiệu nệm nổi tiếng: nem Út Thẳng, ném Năm Thơ, ném Tư Minh…
3. Đặc sản miền Tây mắm, cá khô Châu Đốc
Châu Đốc được mệnh danh là « Vương quốc mắm » vì đây là nơi buôn bán các loại mắm và khô lớn nhất ở miền Tây.

Miền Tây với kênh rạch chằn chịt, đặc biệt là có mùa nước nổi từ tháng 6 đến tháng 11 hàng năm là điều kiện lý tưởng để các loại thủy sản, cá, tôm sinh trưởng. Với nhiều loại cá tôm như vậy, nhưng theo những lão nông cố cựu ở đây thì chỉ một số loại được làm mắm và khô là ngon nhất, phải kể đến như sau:
- Về đặc sản mắm Châu Đốc thì có: mắm cá lóc, mắm cá trèn, mắm cá sặc, mắm cá linh…Mắm được ủ có muối và đường thốt nốt nên có vị thơm ngon rất đặc trưng mà không đâu có. Mắm thường để ăn sống, nấu lẩu mắm, bún mắm…,đặc biệt có một loại mắm được nhiều du khách hỏi mua là Mắm thái Châu Đốc. Mắm thái được làm từ phần thịt của con cá lóc (bỏ xương, đầu, da) rồi xé nhỏ trộn với với đu đủ xắt sợi cùng thịt ba chỉ ram, thính gạo, đường, ớt. Mắm thái ăn kèm với rau sống, chuối chát, thịt ba rọi luộc là “ngon bá cháy”.
- Về đặc sản các loại cá khô Châu Đốc, có: khô cá lóc, khô cá tra phồng, khô cá sặc, khô rắn, khô nhái…
Đặc sản khô và mắm Châu Đốc được bán nhiều ở chợ Châu Đốc và khu vực Miếu bà Chúa Xứ dưới chân núi Sam.
(Còn tiếp).